Luật Công nghiệp Công nghệ số 71/2025/QH15, được Quốc hội thông qua ngày 28/6/2025 lần đầu tiên đặt nền móng pháp lý cho tài sản số, token và tiền mã hóa tại Việt Nam. Từ 01/01/2026, cá nhân và doanh nghiệp có thể đầu tư, sở hữu và khai thác tài sản số hợp pháp. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội và phòng tránh rủi ro, doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ về pháp lý, kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ.

1. Case study thực tế qua một doanh nghiệp trong ngành Game

Sky Mavis, công ty đứng sau tựa game blockchain đình đám Axie Infinity, từng tạo nên làn sóng đầu tư toàn cầu nhờ mô hình "chơi để kiếm tiền" với các token như AXS và SLP. Tuy nhiên, tại Việt Nam, do thiếu hành lang pháp lý cho tài sản số, các khoản thu từ token và vật phẩm ảo không thể được ghi nhận chính thức trong báo cáo tài chính, gây trở ngại trong kiểm toán, gọi vốn và mở rộng hợp tác nội địa.

Với Luật Công nghiệp Công nghệ số 71/2025/QH15 có hiệu lực từ 01/01/2026, các token như AXS nếu đáp ứng điều kiện có thể được công nhận là tài sản mã hóa hợp pháp, mở ra cơ hội để Sky Mavis và các doanh nghiệp tương tự chuẩn hóa kế toán – tài chính, hoạt động minh bạch hơn tại thị trường trong nước.

2. Bối cảnh pháp lý mới về tài sản số tại Việt Nam

Ngày 28/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số số 71/2025, lần đầu tiên thiết lập hành lang pháp lý cho tài sản số, tài sản mã hóa, token và tiền mã hóa do Nhà nước phát hành. Từ ngày 01/01/2026, theo các điều 46, 47 và 48 của luật Công nghiệp Công nghệ số, các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp sẽ được phép đầu tư, sở hữu và khai thác tài sản số một cách hợp pháp – với điều kiện tuân thủ các quy định về cấp phép, bảo vệ dữ liệu, kiểm soát rủi ro và tiêu chuẩn kế toán – kiểm toán.

Việc luật hóa tài sản số mở ra cơ hội phát triển mô hình kinh doanh mới trong lĩnh vực công nghệ, tài chính, game và blockchain, đồng thời cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải rà soát toàn bộ danh mục tài sản kỹ thuật số, hệ thống vận hành có liên quan đến token hoặc dữ liệu số. Đây là thời điểm then chốt để chuẩn bị về pháp lý, kế toán và nội bộ trước khi bước vào giai đoạn quản lý minh bạch, hợp pháp hóa tài sản số từ năm 2026.

3. Tài sản số và tài sản mã hóa: Định nghĩa và giới hạn

Theo quy định tại Điều 46 và 47 của Luật Công nghiệp Công nghệ số, “Tài sản ảo trên môi trường điện tử là một loại tài sản số có thể được dùng cho mục đích trao đổi hoặc đầu tư. Tài sản ảo không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định của pháp luật về dân sự; tài chính”.

Tuy nhiên không phải tất cả các loại tiền mã hóa, token hay tài sản kỹ thuật số đều được công nhận. Sự khác biệt trong cách định danh và phạm vi công nhận sẽ là yếu tố then chốt mà các doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp và bộ phận kế toán cần nắm rõ để đảm bảo ghi nhận hợp lệ và tuân thủ kế toán – tài chính.

Tài sản số là gì?

Theo Điều 46 của Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025, tài sản số là: “Tài sản được pháp luật dân sự công nhận, thể hiện dưới dạng dữ liệu số, có thể tạo lập, phát hành, chuyển giao, lưu trữ, xác thực bằng công nghệ số trên môi trường điện tử.”

Tài sản số được phân biệt thành 3 loại:

• Tài sản ảo: Được tạo lập bằng công nghệ số, có quyền sở hữu và có thể chuyển nhượng, trao đổi, đầu tư. Không bao gồm tiền pháp định, chứng khoán hay tài sản tài chính khác.
  Ví dụ: vật phẩm trong game, điểm thưởng ví điện tử, đất ảo trong metaverse.

• Tài sản mã hóa: Có tính xác thực, được tạo và quản lý bằng kỹ thuật mã hóa. Không bao gồm tiền pháp định số và chứng khoán mã hóa.
  Ví dụ: token tiện ích (utility token), NFT, token nội bộ có giá trị kinh tế.

• Tài sản số khác: Dữ liệu số có giá trị kinh tế nhưng chưa được phân loại rõ, như dữ liệu người dùng, dữ liệu máy học, dữ liệu có bản quyền.

Điều 48 Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 quy định các nội dung quản lý tài sản số bao gồm:

• Điều kiện phát hành, sở hữu, chuyển giao, lưu trữ tài sản số

• Điều kiện cung cấp dịch vụ liên quan đến tài sản mã hóa

• Quy định về xác thực, bảo vệ dữ liệu, phòng chống rửa tiền

• Trách nhiệm của doanh nghiệp khi sử dụng tài sản số

• Cơ chế xử phạt hành chính và hình sự khi vi phạm

Doanh nghiệp cần lưu ý:

Chủ doanh nghiệp không được nhầm lẫn các loại tiền mã hóa phi pháp (như Bitcoin, Ethereum... hiện chưa được công nhận) với tài sản ảo được quy định hợp pháp. Chỉ khi Chính phủ quy định rõ qua Nghị định hướng dẫn, các loại token cụ thể mới có thể được công nhận trong danh sách tài sản ảo/ mã hóa có thể đầu tư.

Từ 01/01/2026, nếu doanh nghiệp sử dụng tài sản số trái phép hoặc cố tình đầu tư phát hành token chưa được công nhận, rủi ro pháp lý rất lớn bao gồm:

• Rủi ro bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng theo khoản 6 điều 26 Nghị định 88/2019/nđ-cp Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng

• Có thể bị truy cứu Trách nhiệm Hình sự theo điều 206 Bộ luật hình sự 2015 về ”Tội vi phạm quy định trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài”

Như vậy, để đưa tài sản số vào kế toán hoặc sử dụng làm công cụ đầu tư, doanh nghiệp phải đảm bảo tuân thủ toàn bộ các quy định nêu trên và được cấp phép hoặc đăng ký đầy đủ theo yêu cầu của Chính phủ.

5. Doanh nghiệp cần làm gì để đón đầu làn sóng tài sản số?

Tình huống kế toán cụ thể

Ví dụ: Công ty A hoạt động trong lĩnh vực thương mại điện tử, đầu tư 1 tỷ đồng vào một loại token có chứng nhận mã hóa, do một tổ chức phát hành hợp pháp theo quy định Nghị định hướng dẫn của Chính phủ ban hành trong năm 2026.

Công ty A trong trường hợp này:

• Token đó sẽ được ghi nhận vào mục Tài sản tài chính nếu có thời gian nắm giữ dài hạn, hoặc mục Đầu tư tài chính ngắn hạn nếu mục đích đầu tư lướt sóng.

• Nếu token không được công nhận hoặc tổ chức phát hành không đủ điều kiện, giá trị đầu tư không được ghi nhận hợp lệ trên sổ sách.

• Kế toán cần có đầy đủ hồ sơ pháp lý, chứng nhận phát hành, hợp đồng mua bán, tài liệu định giá, biên bản giao dịch điện tử.

Một số khuyến nghị thực hành kế toán cho doanh nghiệp từ ATP

Doanh nghiệp cần luôn xác minh rõ nguồn gốc pháp lý của token hoặc tài sản số trước khi ghi nhận. Trường hợp tài sản chưa có quy chuẩn định giá, nên thuê đơn vị thẩm định tài sản số được cấp phép để xác lập giá trị hợp lý.

Khi ghi sổ kế toán, cần tách rõ giữa tài sản số đã được công nhận hợp pháp và nhóm tài sản đang theo dõi chờ hợp pháp hóa để đảm bảo kiểm soát và quản trị rủi ro pháp lý. Đồng thời, nên định kỳ rà soát, đối chiếu với danh mục cập nhật từ cơ quan nhà nước để kịp thời điều chỉnh thông tin kế toán.

6. Tạm kết

Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 là nền tảng đầu tiên của Việt Nam để điều chỉnh tài sản số trong môi trường số hóa toàn diện. Các quy định tại Điều 46, 47 và 48 đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xác lập cơ sở pháp lý cho doanh nghiệp ghi nhận, quản lý và đầu tư tài sản số.